رمزگشایی از CSR

در این مقاله از سایت سیمرغ می‌خواهیم به رمزگشایی از پدیده CSR بپردازیم. پایبندی طیف وسیعی از سازمان‌ها به این موضوع، هم علاقه آنها به اثرگذاری اجتماعی کسب و کارها را نشان می‌دهد و هم نشانگر دیدگاه آنها درباره CSR به عنوان وسیله‌ای برای حل مجموعه گسترده‌ای از موضوعات نگران کننده، مثل استانداردهای کار، حقوق بشر و تغییرات آب و هوایی است.

سرنخ CSR در نامش نهفته است. حرف C در CSR به سیاستها، اقدامات و تاثیرات شرکتها اشاره دارد. اینکه انتظار داریم شرکتها در برابر دیگر انواع کسب وکارها از نظر اجتماعی مسئولیت پذیر باشند، به دلایل ویژه‌ای است.

از نظر تاریخی، چنین انتظاری ناشی از مجوزها و امتیازات ویژه‌ای است که بسیاری از دولتها در جهان امروز برای ورود شرکتها به پروژه‌های عمومی بزرگی مثل کانال‌سازی و راهسازی اعطا می‌کنند.

گذشته از این، چنین انتظاری به واسطه تعهد قانونی محدودِ شرکتهاست و این یعنی جامعه برای اطمینان از تبعات اجتماعی عملکرد آنها نیاز به اخذ ضمانتهای بیشتری دارد. به تازگی هم عمق تاثیرات اجتماعی شرکتها (مثلا از طریق استخدام، تامین تاسیسات عمومی و زیرساختهای بسیار مهم، زنجیره تامین جهانی و عواقب بحران مالی) توجه ویژه به CSR را بیش از پیش توجیه‌پذیر کرده است.

مفهوم CSR از صرفا شرکتها فراتر رفته و کسب‌وکارهای عمومی‌تری را هم شامل می‌شود(حتی بعضی از مراکز دولتی و دانشگاه ها هم CSR را پذیرفته اند که از موضوع بحث خارج است). در واقع، مفاهیمی مثل خیرخواهی شرکتی، پدرمآبی و نیکوکاری به دوران قبل از ظهور شرکت‌داری مدرن برمی‌گردد و بیشتر نشان‌‌دهنده مسئولیت‌هایی است که صاحبان کسب‌وکارها به صورت فردی متقبل می‌شدند.

حرف S در CSR به معنی وابستگی و مسئولیت‌های کسب‌وکار در برابر جامعه است. کسب‌و کارها افراد را به کار می‌گیرند، به افراد جامعه خدمت یا محصولی می‌فروشند و متعلق به اعضایی از جامعه هستند. بر این اساس، رفتارهایی از کسب‌ و کار که از نظر اجتماعی انگشت‌نما باشد با تنبیه اجتماعی، مثلا از طریق بایکوت یا اقدامات هدفمند با انتقادهای رسانه‌های جمعی، روبرو می‌شود.

به همین ترتیب می‌توان گفت ممکن است شرکتهایی که انتظارات اجتماعی را برآورده می‌کنند یا حتی فراتر از آنها عمل می‌کنند، با پاداش اجتماعی مواجه شوند. معمولا فرض می‌شود که حرف S مسئولیتهای زیست محیطی را هم در بر می‌گیرد و در این صورت، CSR تعهد نسبت به محیط‌زیست را نیز شامل می‌شود.

حرف R در CSR نشان می‌دهد که شرکتها مسئولیت اقدامات یا اثرات خود را می‌پذیرند و نسبت به آنها «پاسخگو» هستند. سیستمهای پاسخگویی معمولا بر مفاهیم اخلاقی مثل امانت‌داری و درستکاری و مفاهیم سیاسی و جامعه‌شناختی مانند عمل متقابل، قراداد اجتماعی و شهروندی استوار هستند. پاسخگویی در CSR با گزارش‌دهی رسمی از اقدامات و اثرات زیست محیطی و اجتماعی، چه از طریق گزارشهای عمومی شرکت چه از طریق گزارشهای اختصاصی CSR، همره است.

فراتر از این اجزای اساسی، پویایی CSR  نمایی از تغییر نگاه اخلاقی رهبران کسب‌وکارها و فرهنگهای شرکتی است. مسائل جدیدی که جامعه، کسب‌ و کارها را مسئول آنها می‌داند، فرصتهای جدیدی که کسب‌وکارها برای جذب مشتریان، سرمایه‌گذاران یا کارکنان تشخیص می‌دهند و فرضیات متغیری درباره مدیریت و مشاوران کسب‌وکارها، همگی عواملی اثرگذار بر این پویایی هستند.

این پویایی حاصل تاکید خاصی بر نقاط هم‌پوشانی CSR با پارامترهای دیگری، نظیر اخلاق کسب‌ و کار، حاکمیت شرکتی، شهروندی شرکتی و پایداری شرکتی است. همچنین تنوع در نگاه به CSR از مواردی چون انتظاراتی که از مسئولیتهای کسب‌وکار در فضای ملی کسب‌وکار هر کشور نهفته است، نشات می‌گیرد.

در پایان ذکر این نکته مهم است که یکی از ویژگی‌های مهم CSR در عصر حاضر، محدود نبودن آن به شرکتهاست و امروزه طیف بسیار وسیعتری از سازمانها، شامل سازمانهای کارگری، مالی، دولتی، مدنی و صنفی نیز عنوان «مسئولیت اجتماعی» را جدی می‌گیرند، به آن متعهد هستند، و آن را ترویج می‌دهند.

منبع: برگرفته از مسئولیت اجتماعی شرکتی (Moon, Jeremy)، ترجمه محمد شهرابی فراهانی